Modelschepen: Mal voor het maken van een polyester romp

Uit diverse hoeken bleek er belangstelling te bestaan voor de wijze waarop de polyester romp van het model van de “Stad Amsterdam” was gemaakt. Om ook anderen te laten meedelen in onze ervaringen volgt in het onderstaande artikel een beschrijving van de wijze waarop wij te werk zijn gegaan.

De plug

Bij het uiteenzetten van de werkwijze voor het bouwen van een polyester romp wordt er van uit gegaan dat er al een perfecte plug (dit is de basisrompvorm van het te bouwen scheepsmodel) gebouwd en aanwezig is. De mate van nauwkeurigheid van deze plug, zowel in vorm, nauwkeurigheid, stijfheid en afwerking, bepaald de uiteindelijke kwaliteit van de polyester romp. Hoe perfect de polyester romp ook gebouwd is, fouten en gebreken in de plug kunnen nooit verhult worden en zullen in de definitieve romp genadeloos zichtbaar worden. Besteedt dus alle aandacht voor het maken van een perfecte plug als basis voor de start van het polyester bouwen!

Plug van de romp goed in vorm schuren van grof naar (150) naar fijn (180)
Plamuren met spuitplamuur. Daarvoor gebruik je een professionele 2 componenten spuitplamuur. Deze kan gespoten, maar ook gewoon met de kwast worden aangebracht. De benodigde hoeveelheid is afhankelijk van de grootte van het model en de nauwkeurigheid waarmee de plug is gebouwd!
Glad schuren (180). Spuitplamuur is zeer gemakkelijk te schuren.

Dummy plug geplamuurd
DD lak mengen met harder en direct zeer dun en zeer snel aanbrengen met kwast bij niet al te hoge temperaturen i.v.m. de snelle droging en daarna 24 uur laten drogen. Let op dat ook de opstaande randen van de plug worden behandeld!
Schuren met 280 en fijn schuren met 400.
Tweede laag DD lak aanbrengen als omschreven onder punt 4, indien dit geen bevredigend resultaat oplevert kan overwogen worden om de behandeling onder punt 6 door een professioneel bedrijg te laten uitvoeren. Het professioneel laten spuiten bij een autospuitbedrijf met een twee componenten glanslak geeft over het algemeen een veel beter resultaat. Veel auto's zijn tegenwoordig behandeld met een waterdragende verf. Let er daaromvooral op dat met de spuiterrei duidelijk wordt afgesproken dat de plug met polyester behandeld moet worden en er dus geen waterdragende of andere verven voor het spuiten worden gebruikt die door het polyester aangetast kunnen worden. Veelal worden de werkstukken direct na het spuiten min een oven op 70 graden geplaatst om het doorharden te versnellen. Als dit de plug kan beschadigen door b.v. indroging van een houten ondergrond, laat dit dan achterwege.
Na enige dagen goed doorharden van de plug kan deze 10 x in de loswas worden gezet (ook de opstaande randen). De loswas goed inwrijven, geen plaatsen vergeten, en na het enigszins aantrekken van de loswas deze uitwrijven met een droge schone doek. Dit 10 x herhalen. Tussen het aanbrengen van de waslagen de voorgaande laag minstens één uur goed laten drogen voordat de volgende laag wordt aangebracht. Plaats voor alle zekerheid na elke behandeling een kruisje om niet per ongeluk de tel kwijt te raken. De plug is nu klaar voor het maken van de gietvorm om de plug.

De mal

Gebruik een gelcoat met een contrasterende kleur t.o.v. de plugkleur, zodat de dekking goed kan worden gecontroleerd.
De mal geheel (ook de opstaande randen) insmeren met gelcoat. Gelcoat is een vrij dikke paste-achtige verf die vrij snel aantrekt en dus snel aangebracht moet worden in een stevige dikke laag. Het uiterlijk van deze laag is niet van belang (het ziet er niet uit), als de verf er maar goed dekkend en in een gelijkmatige dikte opgebracht wordt.
Deze laag 24 uur laten drogen.
Licht schuren (180)
Aanbrengen van de tweede laag gelcoat zoals omschreven onder punt 2. Nadat de tweede laag gelcoat is aangetrokken (de laag is nog niet geheel doorgehard maar geeft bij aanraking geen kleurstof meer af) kan in principe al begonnen worden met het aanbrengen van de eerste laag polyester. Het langer laten doorharden kan echter geen kwaad, echter dan ook op punt 4 letten!
Voordat het polyester wordt aangebracht, worden ter plaatse van de scherpe kanten van de kielbalk, de hekdelen en overige delen waar het glasvezel scherpe hoeken moet maken, gevuld met vezelpasta. Dit wordt gedaan omdat de glasvezelmat niet gemakkelijk in scherpe hoeken blijft staan en er dus een risico bestaat dat er holle ruimten gaan ontstaan. De vezelpasta met een plamuurmes aanbrengen. Het polyester kan direct hierna worden aangebracht.
Polyester goed mengen met harder.
Polyester met een brede kwast opbrengen op de mal.
In de natte polyester de eerste laag glasvezel aanbrengen (50 gm²).
Op het glasweefsel, met de kwast op met een vachtrolletje, opnieuw polyester aanbrengen. Let er op dat bij dit verzadigen niet over het glasweefsel wordt geveegd. Hierdoor kan dit weefsel namelijk van zijn plaats worden geschoven. Deppen met de kwast geeft een goed resultaat.
Met een ontluchtingsrollertje de luchtinsluitsels onder het glasweefsel zorgvuldig wegrollen.
Direct na het aanbrengen van de eerste laag de tweede laag glasweefsel aanbrengen (nat in nat).
Behandelen zoals in punt 10 en 11.
De eerste twee lagen nu min. 24 uur (afhankelijk van de temperatuur) laten drogen en daarna het oppervlak met grof schuurpapier (100) opschuren. Ook bij het polyesteren kan het al eerder genoemde wasachtige laagje ontstaan en ook hier moet dit laagje volledig worden weggeschuur om hechtingproblemen te voorkomen! Het is daarom altijd aan te bevelen het gehele oppervlak goed te schuren voordat een volgende laag wordt aangebracht. Bij kleinere modellen kan vaak al volstaan worden met een uit 2 lagen opgebouwde mal. Voor grotere modellen is een derde of zelfs vierde laag noodzakelijk.
Polyester goed mengen met harder en met de kwast opbrengen op de mal.
In de natte polyester de laatste laag glasweefsel aanbrengen.
Met het ontluchtingsrolletje de luchtinsluitsels onder het glasweefsel zorgvuldig wegrollen.
Druk de voorgevormde houten verstevigingranden nu tegen de nog natte polyester aan.

Detail verstevigingslatten
In de natte polyester een extra laag glasweefsel aanbrengen en deze over de versterkingrand mee plakken waardoor een homogene verbinding ontstaat tussen de polyester maldelen en de verstevegingranden. Bevestig zo nodig ook extra latten tegen de buitenzijde van de opstaande kanten van de malschalen ter versteviging. Deze latten kunnen met vezelpasta op de mal bevestigd worden.
Met een ontluchtingsrolletje de luchtinsluitsels onder het glasweefsel zorgvuldig wegrollen. Bij een grotere mal kan het noodzakelijk zijn een vierde laag glasweefsel toe te voegen.
De polyester vervolgens min. 24 uur laten drogen.
De overstekende scherpe en rafelige randen met een scherp ijzerzaagblad wegzagen tot enkele mm boven de malrand en daarna glad schuren.
De maldelen kunnen nu gelost worden. Hiervoor heel voorzichtig de randen rondom loswerken met b.v. een glad mesje. Wrik de schalen los van de mal zonder geweld te gebruiken. Doe dit heel gelijkmatig en gebruik hiervoor houten of kunststof wiggen.
Laat de maldelen enige dagen verder doorharden voordat met de mal verder gewerkt wordt.
Plaats de maldelen zorgvuldig tegen elkaar en zorg er voor dat alle details goed op elkaar aansluiten. Boor nu in de opstaande kanten van de mal (de verstevigingslatten) gaatjes rond 4,5 mm en 200 mm uit elkaar ten behoeve van een nauwkeurige bevestiging van de malschalen aan elkaar met m4 boutjes en vleugelmoeren.
De mal kan nu in de loswas worden gezet (min 6x). De loswas goed inwrijven, geen plaatsen vergeten en na het enigszins aantrekken van de loswas deze uitwrijven met een droge doek. Dit 10x herhalen. Tussen het aanbrengen van de waslagen de voorgaande laag minstens één uur goede laten doordrogen voordat de volgende laag wordt aangebracht. Plaats voor alle zekerheid na elke behandeling een kruisje om niet per ongeluk de tel kwijt te raken.
Monteer de maldelen aan elkaar met de m4 boutjes en vleugelmoeren.
De mal is nu gereed voor gebruik.

De mal gemonteerd

De romp

Gelcoat goed mengen met harder. Gebruik gelcoat met een kleur die overeenstemt met de kleur van het te bouwen model.
De mal geheel insmeren met gelcoat. I.v.m. de moeilijke bereikbaarheid van de delen bij de roerpen en de schroef kan er ook voor gekozen worden om de eerste laag gelcoat aan te brengen voordat de malschalen in elkaar worden gezet. Zorg er voor dat in dat geval er geen gelcoat op de opstaande randen van de malschalen terechtkomt i.v.m. het goed aansluiten van de malschalen op elkaar.
Deze laag 24 uur laten drogen.
Licht schuren (180). Let ook bij de beschrijving van de romp op het verwijderen van de wasachtige laag (amine blush) voordat de volgende laag wordt aangebracht.
Aanbrengen van de tweede laag gelcoat zoals omschreven onder punt 2.
Op alle plaatsen waar het glasweefsel scherp gebogen wordt zoals in de kielbalk en op plaatsen waar je niet goed bij kunt zoals de roerpen, de stenven enz... vezelpasta aan te brengen. De vezelpasta mag verdund worden met polyester om alle hoekjes goed te vullen (vezelpasta verdunnen met polyester tot de gewenste consistentie, langzaam harder toevoegen en goed mengen). Direct hierna kan het polyester worden aangebracht.
Polyester goed mengen met harder.
Polyester aanbrengen met de kwast in de mal.
In de natte polyester de eerste laag vooraf in vorm geknipte glasvezelweefsel aanbrengen (450 gr/m²).
Op het glasweefsel, met de kwast om met een vachtrolletje, opnieuw polyester aanbrengen (verzadigen). Let er op dat bij dit verzadigen niet over het lasweefsel wordt geveegd. Hierdoor kan dit weefsel namelijk van zijn plaats worden geschoven of beschadigd. Deppen met de kwast geeft een goed resultaat.
Met een ontluchtingsrolletje de luchtinsluitsels onder het glasweefsel zorgvuldig wegrollen.
Direct na het aanbrengen van de eerste laag de tweede laag, eveneens vooraf in vorm geknipte glasweefsel aanbrengen (nat in nat). Gebruik voor de scherp hoeken zoals de steven, de kielbalk en de achtersteven smalle 10 cm brede stroken glasweefsel die goed in de hoeken kunnen worden gewerkt.
Met een ontluchtingsrolletje de luchtinsluitsels onder het glasweefsel zorgvuldig wegrollen.
De eerste twee lagen nu min. 24 uur laten drogen en daarna het oppervlak met grof schuurpapier (100) opschuren.
Polyester goed mengen met harder.
Polyester met de kwast aanbrengen in de mal.
In de natte polyester de laatste (derde) laag , eveneens vooraf in vorm geknipte glasweefsel aanbrengen (nat in nat) we gebruiken nu glasweefsel met een geweven structuur (380 gr/m², echter). Maak de overlappen van het weefseldoek telkens op andere plaatsen om plaatselijke verdikkingen zo veel mogelijk te voorkomen! Als 4 lagen noodzakelijk zijn dan voor de derde laag glasweefsel van 450 gr/m² toepassen en als vierde laag en laatste laag het geweven glasvezeldoek van 380 gr/m² gebruiken.
Met een ontluchtingsrolletje de luchtinsluitsels onder het glasweefsel zorgvuldig wegrollen.
De polyester vervolgens min. 24 uur laten drogen.
De overstekende scherpe en rafelige randen met een scherp ijzerzaagblad voorzichtig wegzagen tot enkele mm boven de malrand en dan glad schuren.
De maldelen kunnen nu gelost worden. Verwijder de m4 boutjes. Heel voorzichtig de randen rondom loswerken met een fijn glad mesje. Wrik de schalen los van de mal zonder geweld te gebruiken. Doe dit heel gelijkmatig en gebruik hiervoor houten of kunstof wiggen.
De romp is nu gereed en klaar voor verdere bewerking.
Berg de mal en de malschalen op een veilige plaats op. Denke hierbij aan mogelijke mechanische beschadigingen, luchtvochtigheid en temperatuur enz... .

Mal met resultaat van een mooie romp

Waarschuwing!!!!! Harder, aceton, polyester, loswas enz buiten het bereik van kinderen houden!
Bovengenoemde producten niet in de zon zetten of in de nabijheid van een warmtebron!
Elke fabrikant en producttype heeft zijn eigen polyester en harder en de daarbij behorende mengverhouding! Deze zijn niet onderling toepasbaar! Gebruik dus uitsluitend bij elkaar behorende producten en pas altijd de voorgeschreven mengverhoudingen toe! Zorg voor de juiste verwerkings temperatuur (tussen de 18 en 25 graden Celsius).
Polyester niet in de zon verweken. Werk altijd in een goed geventileerde ruimte. Glasweefsel vooraf op maat knippen of scheuren of met een scherp voorwerp uithalen. Zorg er voor dat de overlappen van de voorgevormde glasvezelmatten telkens op andere plaatsen worden gemaakt om plaatselijke verdikking in de romp zo veel mogelijk te voorkomen! ). Na het aanbrengen van een laag gelcoat, polyester of epoxy ontstaat er tijdens het drogen soms een wasachtige laag op het oppervlak. Deze laag moet geheel verwijderd worden om hechtingsproblemen met de volgende laag te voorkomen!
Gebruik latex handschoenen voor éénmalig gebruik. Gebruik aceton voor het schoonmaken van handen, kwasten, rollers, kleding enz.. Zorg voor een goede stofafzuiging bij het zagen en/of schuren van polyester
Ontluchten met een speciaal hiervoor bedoelde ontluchtingsroller.
Glasweefsel met een stofzuiger van kleding zuigen en schoon blazen met perslucht.

Met dank aan,

Cees Punt en Giel Geldermans die deze tekst tot stand brachten.
Zij zijn lid van de SCHEEPSMODELBOUWGROEP IJMOND.
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________